Choć alimenty to świadczenie, które najczęściej kojarzone jest z obowiązkiem rodzica względem małoletniego dziecka, to jednak w pewnych sytuacjach należą się one także rodzicom od dzieci. Obowiązek alimentacyjny względem rodziców powstaje jednak wyłącznie wtedy, gdy znajdują się oni w niedostatku, a dorosłe dziecko nie podniesie zarzutu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodzica
Powstanie obowiązku alimentacyjnego dziecka wobec rodzica jest ściśle związane ze spełnieniem określonych przesłanek. Mowa tutaj o:
- niedostatku, w którym musi znaleźć się rodzic (niemożność samodzielnego utrzymania się),
- możliwościach majątkowych i zarobkowych dziecka, które pozwolą mu na spełnienie świadczenia alimentacyjnego.
Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2021 roku (sygn. akt OSNP 2022/12/121) o niedostatku mówimy wtedy, gdy „uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb”. Ważne jest, że chodzi tu zarówno o potrzeby materialne, jak i niematerialne, które są ze sobą nierozerwalnie połączone.
Czym jest niedostatek uzasadniający płacenie alimentów na rodzica?
W praktyce najczęściej z znajdowaniem się w niedostatku uzasadniającym dochodzenie alimentów od dziecka mamy do czynienia, gdy rodzic otrzymuje rentę lub emeryturę, która nie pozwala mu opłacić leków, zakupić żywności, opłacić rachunków za mieszkanie.
W zakresie prawa rodzinnego, niezbędność potrzeb osoby uprawnionej zależy od indywidualnych czynników, które trzeba analizować każdorazowo w oparciu o:
- wiek,
- stan zdrowia,
- pozycję społeczną,
- dotychczasową stopę życiową uprawnionego do alimentów rodzica.
Niedostatek jako przesłanka prawna płacenia alimentów na rodzica
Niedostatek rodzica nie może być wynikiem jego umyślnego działania lub zaniedbywania ciążących na nim obowiązków. Chodzi tu przykładowo o sytuacje, gdy rodzic:
- rezygnuje z pracy bez powodu,
- nie podejmuje prób znalezienia pracy,
- nie ubiega się o należną mu rentę itp.
⚖️ Orzecznictwo
Sąd Okręgowy w Suwałkach w wyroku z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt: I Ca 178/13, podniósł, iż: „niedostatek jest przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego, gdy jego przyczyną są okoliczności niezależne od woli osoby ubiegającej się o alimenty, a świadczenia nie przysługują osobie zdolnej do pracy, jeśli z własnej winy nie wykorzystuje ona swoich zdolności, albo bez uzasadnionej przyczyny rezygnuje z dochodów”.
💡 Przykład – niedostatek z własnej winy:
Pan Jan domaga się zasądzenia alimentów od swojego syna Adama, podnosząc, że syn prowadzący własną firmę informatyczną dobrze zarabia i majątek, którym dysponuje, uzasadnia pomoc ojcu i pokrycie kosztów jego utrzymania. Podkreśla on także, że jako osoba chorująca na nadciśnienie i POChP musi przyjmować leki, poddawać się inhalacjom i rehabilitacji. Jednocześnie nie ma przeciwwskazań, aby pan Jan pomimo swojego stanu zdrowia kontynuował pracę zarobkową w biurze księgowym, w którym jest zatrudniony. Mimo to złożył wypowiedzenie umowy o pracę, nie planuje podjąć innego zatrudnienia i domaga się alimentów od syna. W świetle takich okoliczności nie sposób mówić o rzeczywistym niedostatku uzasadniającym powstanie obowiązku alimentacyjnego.
Ile wynoszą alimenty na rzecz rodzica od pełnoletniego dziecka?
Wysokość alimentów od dziecka dla rodzica ustalana jest według tych samych zasad, w oparciu, o które określa się wysokość alimentów od każdego innego zobowiązanego. Sąd bierze zatem pod uwagę:
- usprawiedliwione potrzeby rodzica, który znalazł się w niedostatku (uprawnionego do alimentów),
- możliwości zarobkowe i majątkowe dziecka (zobowiązanego).
O tym, jak rozumieć powyższe pojęcia pisałam już w artykule 👉👉 Wysokość alimentów na dziecko – od czego zależą alimenty w 2025 r. 💸
Czy istnieje maksymalna wysokość alimentów, którą może zasądzić sąd od dziecka na rzecz rodzica?
Górna granica świadczeń alimentacyjnych nie może przekroczyć możliwości zobowiązanego, nawet wtedy, gdy wysokość takiego świadczenia nie wystarczy na pokrycie wszystkich potrzeb uprawnionego.
Zwrócił na to uwagę m.in. Sąd Rejonowy w Poznaniu w wyroku z dnia 12 marca 2018 r., sygn. akt: IV RC 574/17: wskazując w tezie, że „górną granicą świadczeń alimentacyjnych są zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, chociażby nawet w tych ramach nie znajdowały pokrycia wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji”.
Czy dorosłe dziecko może zwolnić się z obowiązku alimentacyjnego wobec rodzica?
Zgodnie z art. 1441 KRO dziecko może uchylić się od obowiązku, gdy „żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego”. Chodzi tu o sytuacje, w których przykładowo rodzic:
- uchylał się od obowiązków ciążących na nim względem dziecka,
- zaniedbywał dziecko i unikał kontaktów,
- stosował przemoc psychiczną lub fizyczną wobec drugiego z rodziców i dziecka.
Ustawodawca dopuścił zatem możliwość zwolnienia się przez dziecko z obowiązku alimentacyjnego wobec rodzica, nawet wtedy, gdy ten popadł w niedostatek i nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
🔔 Dowiedź się więcej 👉👉 Opieka dziecka nad rodzicami – co mówi prawo? 👵👴
Z czego wynika obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodzica?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny dziecka wobec rodzica wynika nie tylko z art. 132 § 2 KRO, ale także z art. 128 KRO, który stanowi, że „obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo”.
Obowiązek prawny finansowego wspierania rodziców wynika też z art. 87 KRO, który zakłada, że „rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się”.
Marlena Słupińska-Strysik
Pozew o alimenty na rzecz rodzica
Rodzic, który chce ubiegać się o alimenty od dziecka, musi wykazać, że znajduje się w niedostatku i nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Sam fakt posiadania problemów zdrowotnych nie wystarcza, jeśli nadal istnieje możliwość podjęcia pracy zarobkowej.
Jeśli jesteś rodzicem i rozważasz złożenie pozwu o alimenty na własną rzecz – skontaktuj się z naszą Kancelarią Prawną w Poznaniu. Doświadczony adwokat to niezastąpione wsparcie w sprawach rodzinnych, które często bywają trudne emocjonalnie.
Źródło:
- https://orzeczenia.poznan-nowemiasto.sr.gov.pl/content/$N/153510350002012_IV_RC_000574_2017_Uz_2018-03-12_001
- https://arslege.pl/obowiazek-wzajemnego-szacunku-i-wspierania-sie-rodzicow-i-dzieci/k2/a515/
- https://orzeczenia.suwalki.so.gov.pl/content/$N/150520000000503_I_Ca_000178_2013_Uz_2013-05-29_001
- https://arslege.pl/zadanie-alimentow-sprzeczne-z-zasadami-wspolzycia-spolecznego/k2/a2460/
- https://arslege.pl/podmioty-obciazone-obowiazkiem-alimentacyjnym/k2/a575/
- https://lexlege.pl/krio/art-133/
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
Prawnik w Poznaniu, aplikant radcowski przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych – zwłaszcza spraw o alimenty, kontakty z dziećmi i władzę rodzicielską.
Absolwentka prawa na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Studia kończone obroną pracy magisterskiej pt. „Sytuacja zwierząt w prawie cywilnym ze szczególnym uwzględnieniem rękojmi przy sprzedaży”. Dzięki temu połączyła jedną z jej ulubionych dziedzin prawa - czyli prawa cywilnego z kynologią.
Doświadczenie zawodowe zdobywała już w czasie studiów, pracując w kancelariach adwokackich i radcowskich, a także w Urzędzie Skarbowym Poznań - Winogrady, dzięki czemu poza zagadnieniami prawnymi posiada praktyczną znajomość prawa podatkowego.
Prywatnie wielka miłośniczka psów i szeroko pojętej kynologii, uwielbia także koreańskie filmy i seriale.
